Index održivosti organizacija civilnog društva u Crnoj Gori – 2018
Indeks održivosti OCD je analitički instrument koji mjeri napredak civilnog sektora u regionu Centralne i Istočne Evrope i Evroazije.
Indeks ispituje sveukupno okruženje za razvoj civilnog društva, kroz sedam dimenzija: pravni okvir, organizacioni kapaciteti, finansijska održivost, zagovaranje, pružanje usluga, infrastruktura i javni imidž OCD.
Uvod
Održivost OCD nije se značajno promijenila u 2018. godini. Napredak se bilježi jedino u okviru finansijske održivosti, što je rezultat novog Zakona o nevladinim organizacijama, kojim je uveden novi sistem javnog finansiranja nevladinih organizacija. Međutim, bilo je određenih manjkavosti u njegovoj primjeni tokom godine.
Pravno okruženje
Pravno okruženje za djelovanje OCD se nije značajno promijenilo u 2018. godini.
Zakon o nevladinim organizacijama, koji je izmijenjen i dopunjen u 2017. godini, uređuje pitanja osnivanja, statusa, finansiranja, nadzora i drugih aspekata djelovanja OCD. Zakonom su definisana dva oblika nevladinih organizacija – nevladina udruženja i nevladine fondacije. Vjerske zajednice isključene su iz primjene zakona. Strategija unapređenja podsticajnog okruženja za djelovanje NVO za period od 2018 -2020. godine, koja je usvojena u januaru 2018. godine, pruža strateški okvir za razvoj OCD-a u Crnoj Gori. Dio OCD kritikovao je usvajanje ove strategije, tvrdeći da ona nije odraz potreba NVO u Crnoj Gori.
Organizacioni kapaciteti
U 2018. nije došlo do značajnih izmjena organizacionih kapaciteta OCD–a.
OCD većih kapaciteta djeluju na nacionalnom nivou i bave se zagovaranjem i istraživanjima u oblastima vladavine prava, dobrog upravljanja i ljudskih prava. Veći broj OCD–a su male organizacije, slabih kapaciteta, koje djeluju na lokalnom nivou. Takve OCD se uglavnom oslanjaju na javno finansiranje i sprovode kratkoročne projekte.
Finansijska održivost
Financijska održivost je neznatno unaprijeđena u 2018. godini. Izmjenama i dopunama Zakona o nevladinim organizacijama iz 2017. godine uveden je novi mehanizam za javno finansiranje nevladinih organizacija, u kojem vlada utvrđuje prioritetne oblasti finansiranja na osnovu prijedloga ministarstava, a zatim resorna ministarstva dodjeljuju i distribuiraju sredstva. Izmjene i dopune zahtijevaju da se najmanje 0,3 % tekućeg budžeta obezbijedi za finansiranje projekata i programa nevladinih organizacija u oblastima od javnog interesa, a 0,1 % u oblasti zaštite lica s invaliditetom. Osim toga, najmanje 0,1 % budžeta se opredjeljuje za kofinansiranje projekata i programa NVO–a koje finansira EU. Ovaj novi sistem finansiranja zamjenjuje finansijska sredstva koja su nevladine organizacije prethodno dobijale kroz igre na sreću.
Zagovaranje
Zagovaranje OCD-a nije se značajno promijenilo u 2018. godini.
Zakonom o državnoj upravi je propisano da organi državne uprave ostvaruju saradnju sa NVO–ima u postupku sprovođenja javnih rasprava u pripremi zakona i strategija i radu radnih grupa i drugih tijela. Međutim, zakon propisuje da sprovođenje javnih rasprava nije obavezno kada se uređuju pitanja iz oblasti odbrane i bezbjednosti, godišnjeg budžeta ali i u vanrednim, hitnim ili nepredviljivim oklonostima i u situacijama kada se zakonom ne određuje bitno drugačije neko pitanje. NVO sektor je kritikovao te izuzetke zbog ograničavanja mogućnosti uticanja na procese donošenja odluka.
Pružanje usluga
Oblast pružanja usluga nije značajnije promijenjena tokom 2018. godine.
U Crnoj Gori OCD–i su prvenstveno pružaoci usluga socijalne zaštite, posebno usluga prema ranjivim grupama. Procedure licenciranja u ovoj oblasti su komplikovane i podrazumijevaju veoma zahtijevne uslovie. Akcija za ljudska prava i Sindikat medija Crne Gore pružaju besplatne pravne usluge i savjete za novinare. OCD pružaju obuke i konsultantske usluge o planiranju i upravljanju projektima, koje se obično nude besplatno uz podršku stranih donatora.
Infrastruktura
Infrastruktura koja podržava sektor OCD-a nije se bitno promijenila u 2018. godini.
Glavne posredničke organizacije za podršku i resursni centri OCD-a su CRNVO i FAKT. CRNVO je u oktobru osnovao resursni centar za OCD u Podgorici uz podršku Delegacije EU u Crnoj Gori. Resursni centar okuplja četiri lokalna resursna centra koja su ranije kreirana kroz projekat CRNVO: NVO Bonum iz Pljevalja, NVO Nada iz Herceg Novog, Novi Horizont iz Ulcinja i Bjelopoljski demokratski centar. U naredne tri godine kroz ovaj centar će se pružati podrška OCD–ima i pojedinicima u vidu programa za jačanje kapaciteta, help–desk usluga, istraživanja i organizovanja događaja.
Javni imidž
Javni imidž OCD–a blago je narušen u 2018. godini. Duboka podjela i polarizacija medija u Crnoj Gori utiče na medijsko izvještavanje o aktivnostima OCD-a. Mediji su duboko podijeljeni na provladine i antivladine, i izvještavaju selektivno u skladu s njihovim uređivačkim politikama. Osim toga, nivo medijske prisutnosti OCD–a često diktiraju njihovi kapaciteti.
© 2020 Centar za demokratsku tranziciju